برای دومین بار، برنده‌ی مسابقه‌ی «3جمله» شدم. این مسابقه برای اعضای «کمپ ایده‌پزی» برگزار می‌شود. هربار با یک کلمه‌ی خاص، سه جمله می‌نویسیم. کلمه‌ی این دوره، «پوست» بود. سه جمله‌ی من عبارت بودند از:
۱. شعرهایم را روی پوستم حک می‌کنم تا شاعرانه تو را در آغوش بگیرم.
۲. زیر پوست شب، رگ خواب پنهان است.
۳. برای اینکه پوستش روشن شود، هر شب قرص ماه می‌خورَد.
بعضی از دوستان از من خواستند از تجربیاتم در مورد نوشتن جملات کوتاه بگویم. پس تصمیم گرفتم مقاله‌ای را به بررسی «آفوریسم» اختصاص دهم.
آفوریسم چیست؟
کلام قصار یا گزین گویه یا قطعهٔ تفکر (به انگلیسی: Aphorism) واژه‌ای است در اصل یونانی که معنایش تعریف است. تعریف نمودن یک چیز یا یک موقعیت برای فلاسفه و دانشمندان یونان، به‌طور متداول، به معنی بیان اصل (جوهر، ذات) آن چیز یا موقعیت به زبانی فشرده و با استفاده از حداقل کلمات بوده است. متنی که در آن شناخت موضوعی در ده‌ها صفحه بیان گردد، کلام قصار به حساب نمی‌آید. ایجاز خود، ذات قطعهٔ تفکر، یعنی تعریف تعریف است.
در زبان یونانی کهن واژهٔ axiom نیز وجود دارد که در معنا به قطعهٔ تفکر بسیار نزدیک است. تفاوت مهم و بسیار اساسی میان اکسیوم (که آن را به اصل بدیهی ترجمه کرده‌اند) و آفوریسم در این‌است که حوزه‌ی کاربرد واژه‌ی اول موضوعاتی است که تعیین پذیری، وضوح و قطعیت، خصوصیت اصلی آنهاست؛ در حالی که قطعه‌ی تفکر در مورد آنچه گفته می‌شود که این سه صفت تا حد زیادی در آنها غایب است. حوزه‌ی کاربرد اکسیوم ریاضیات و منطق بود و آفوریسم علوم تجربی. اقلیدس، ریاضیات را با اصلی به نام خودش پایه گذاشت و بقراط، یکی از اولین رساله‌های پزشکی تاریخ را به شکل مجموعه‌ای از آفوریسم نوشت. بعدها، در تاریخ اروپا، قطعه‌ی تفکر مختص به قلمرو دانشی گشت که بیش از همه می بایست با غیاب این سه ویژگی – تعیین پذیری، وضوح و قطعیت- درگیر باشد: دانش طبیعت انسان و امور انسانی. مارکوس آورلیوس، پاسکال، مونتنی، رشفوکو، و سپس متفکرانی مانند نیچه، کیرکگارد و امیل چوران از قطعه‌ی تفکر برای بیان نوع اندیشه‌ای استفاده نموده‌اند که سعی می‌کند با آگاهی کامل از این ابهام بنیادینِ امور انسانی، بیندیشد.
برای واژه‌ی آفوریسم (aphorism) تا به حال معادل‌هایی همچون گزین‌گویه، کوته‌کلام، بیان موجز، سخن حکیمانه و کلمات قصار و … انتخاب شده است.
آفوریسم (aphorisme) از aphorismos لاتین و ریشه‌ای یونانی (horismos) می‌آید به معنای «محدود کردن افق».
درست مثل زیر آفتاب نگه داشتن عدسی ذرّه‌بین و متمرکز کردن نور خورشید بر یک نقطه‌ی کوچک و آتش افروختن از آن، آفوریسم‌ها هم می‌توانند «بمب‌های مکتوب» باشند، در نهایت ایجاز، ضربه‌های تکان‌دهنده‌ای به ذهن بزنند، مدت‌های مدید آن را به خود مشغول دارند، الهام‌بخش و راهنمایی سرنوشت‌ساز در سیر زندگی و سفر فکر گردند – یا به تعبیر دوستی منتقد ادبی، مثل ماده‌ای سکرآور، خلسه‌ای ناگهانی و ناپایدار، اما ژرف و بی‌نقص در مخاطب برانگیزند.
خواندن و نوشتن جملات کوتاه چه‌طور به نویسنده کمک می‌کند؟
1. نوشتن جملات کوتاه می‌تواند قدم خوبی برای آغاز نوشتن باشد. شاید در ابتدا نتوانید زیاد و پشت سر هم بنویسید اما نوشتن چند جمله‌ی کوتاه راحت‌تر است، وقت چندانی از شما نمی‌گیرد و باعث می‌شود ترس‌تان از نوشتن بریزد.
2. جملات قصار الهام‌بخش هستند. اگر انگیزه‌تان برای نوشتن کم شده، چند جمله‌قصار بخوانید و سپس شروع به نوشتن کنید. گاهی یک جمله‌ی کوتاه و تأثیرگذار همان چیزی است که موتور نوشتن شما را روشن می‌کند.
3. جملات کوتاه قالب خوبی برای تمرین ایجاز هستند. نوشتن جملات کوتاه به شما کمک می‌کند با کمترین واژه‌ها به بهترین نحو منظور خود را بیان کنید. موجزنویسی یکی از ارکان اصلی نویسندگی است. موجز یعنی طوری بنویسیم که حتا یک کلمه‌ی اضافی در جمله‌مان وجود نداشته باشد.
4. نوشتن جملات کوتاه خلاقیت را افزایش می‌دهد. یک جمله‌ی کوتاه وقتی می‌تواند تأثیرگذار باشد و در ذهن‌ها ماندگار شود که خلاقانه نوشته شده باشد. تلاش ذهنی شما برای جذاب کنار هم چیدن کلمات، به افزایش قدرت خلاقیت‌تان می‌انجامد. ذهن‌تان دائماً به دنبال راه‌هایی می‌گردد که ارتباطات جدید و جالبی بین مفاهیم و کلمات برقرار کند تا جملات خلاقانه‌تری بیافریند. پرورش نیروی خلاقیت در تمام نوشته‌های‌تان تأثیر مثبت می‌گذارد و متن‌های زیباتری خواهید نوشت.
چگونه جملات کوتاه بنویسیم؟
1. یک کلمه را انتخاب کنید و آن را در مرکز صفحه بنویسید. بعد دور آن هر کلمه، مفهوم یا تداعی‌ای را که به ذهن‌تان می‌رسد، بنویسید. محدودیتی در به‌کاربردن کلمات برای خود قائل نشوید. هم از کلمات عینی استفاده کنید و هم مفاهیم ذهنی را بنویسید. منطق رایج را کنار بگذارید. ذهن‌تان را آزاد بگذارید تا به هر کجا می‌خواهد سفر کند. طی این سفر، ارتباطات معناداری بین کلمات به‌ظاهر بی‌ربط پیدا کنید.
نمونه:
1. پنجره تنها روزنه‌ی امید دیوار است.
2. آفتاب باعث دلگرمی پنجره است.
3. سنگ دل پنجره را شکست.
4. بهار دل پنجره را شاد کرد.
5. سکوت شب برای پنجره لالایی می‌خواند.
6. پنجره هر شب در آغوش تنهایی خود به‌خواب می‌رود.
7. بهار پنجره را از خواب زمستانی بیدار کرد.
8. پنجره‌ی غمگین همیشه بسته بود.
9. درد پنجره وابستگی به دیوار بود.
10. پنجره با نور ماه رؤیا می‌بافت.
11. ماه هر شب برای پنجره قصه می‌گوید.
12. ابر سیاه دیدار ماه با پنجره را ممنوع کرد.
13. پنجره زیر غبار فراموشی دفن شد.
14. ماه به دام عشق پنجره افتاد.
15. بهار پشت پنجره گل کرده بود.
16. پنجره‌ی خاک‌گرفته در باران آب‌تنی می‌کند.
17. قطره‌ی باران با پنجره‌ی اتاقم تصادف کرد.
18. اشعه‌ی آفتاب برای ورود به خانه از پنجره مجوز گرفت.
19. باد برای رسیدن به پرده از در دوستی با پنجره وارد شد.
20. گفتی می‌آیی، من و پنجره سال‌هاست به‌انتظار نشسته‌ایم.
2. تعداد زیادی جمله بنویسید. به اولین جمله‌ها اکتفا نکنید. معمولاً تلاش‌های اول به جملات کلیشه‌ای منجر می‌شود اما هرچه جلوتر بروید، خلاقیت‌تان بیشتر می‌شود و جملات بهتری می‌نویسید.
3. از بین جملات نوشته‌شده، بهترین‌ها را انتخاب کنید و روی آنها کار کنید. طی چند روز جمله‌ها را ویرایش و بازنویسی کنید. کلمات را جابه‌جا کنید، واژه‌های اضافی را حذف کنید. تا جایی که می‌توانید جمله‌ها را کوتاه کنید و از تعداد کلمه‌ی کمتری استفاده کنید. قیدها و صفت‌های به‌دردنخور را دور بریزید. کلمات را پس‌وپیش کنید تا جمله روان‌تر و آهنگین‌تر شود.
4. نمونه‌های خوب بخوانید. قبل از شروع نوشتن، جملات قصار بخوانید. خواندن این جمله‌ها شما را در فضای این نوع نوشتن قرار می‌دهد و راحت‌تر می‌نویسید. هم می‌توانید از کتاب‌هایی که مجموعه جملات قصار هستند کمک بگیرید و هم به سایت «ویکی گفتاورد» مراجعه کنید.
5. با «کاریکلماتور» آشنا شوید. به جملات کوتاه طنزآمیز، کاریکلماتور گفته می‌شود. نوشتن این نوع جمله‌ها خلاقیت شما را تقویت می‌کند و به شما کمک می‌کند در نوشتن «آفوریسم» بهتر عمل کنید. کتاب «قلبم را با قلبت میزان می‌کنم» از پرویز شاپور بهترین نمونه برای آشنایی با این قالب ادبی است.
6. مداومت را از یاد نبرید. اگر می‌خواهید در نوشتن جملات کوتاه، مهارت پیدا کنید باید پیوسته انجامش دهید. می‌توانید برنامه‌ای برای خود بریزید و هر روز درباره‌ی یک کلمه، تعداد زیادی جمله بنویسید. شما کمیت را حفظ کنید، کیفیت به دنبالش خواهد آمد.
نکاتی برای نوشتن جملات کوتاه تأثیرگذار
❌️ بدیهیات را تکرار نکنید.
✔️ برخلاف باورهای رایج بنویسید.
✔️ ارزش جدیدی به خواننده بدهید.
✔️ خواننده را غافل‌گیر کنید.
سخن پایانی
در این مقاله، نوشتن آفوریسم را بررسی کردیم. نوشتن جملات کوتاه، یکی از بهترین راه‌ها برای پرورش مهارت «نویسندگی» است. هم موجزنویسی را به شما می‌آموزد و هم خلاقیت‌تان را تقویت می‌کند. متن چیزی جز جملات به‌هم‌پیوسته نیست. وقتی بتوانید جملات زیبا و تأثیرگذاری بنویسید، متن‌های خوبی هم خواهید نوشت. اگر دوشت داشتید جملات کوتاه‌تان را در قسمت دیدگاه‌ها با دیگران به‌اشتراک بگذارید.
دیدگاه خود را بنویسید