چگونه بهتر بنویسیم؟|۵ راهکار برای پیشرفت در نویسندگی

چند روز قبل دوستی در پیامی برایم نوشته بود: «کتاب بنویس تا زنده بمانی شما را خواندم. بسیار آموختم. خیلی خوب بود. چرا بعضی در نوشتن آن‌قدر خوب هستند و اکثریت خیر؟» پرسش او مرا به فکر فرو برد. ادعا نمی‌کنم خیلی خوب و شیوا می‌نویسم، اما وقتی به متن‌هایی که در ابتدای راهم نوشته‌ام نگاه می‌کنم، تغییر و پیشرفت را به‌وضوح می‌توانم ببینم. من با کسی در حال رقابت نیستم، مهم این است که از دیروز خودم بهتر بنویسم. در این مقاله، پنج راهکار برای بهتر نوشتن و پیشرفت در نویسندگی را با شما در میان می‌گذارم، پس تا انتهای مقاله همراه من باشید.

۱. تداوم داشته باشید

زمانی که نوشتن را شروع کردم، با تعداد زیادی از دوستان مشتاق روبه‌رو شدم که علاقه‌ی زیادی به نوشتن داشتند. اما با گذشت زمان، فقط تعداد اندکی باقی ماندند و از بقیه اثری نیست. نوشتن کار راحتی نیست، نیاز به خلاقیت، کار ذهنی طاقت‌فرسا و از همه مهم‌تر بردباری دارد. شاید خیلی‌ها دوست داشته باشند بنویسند، اما کمتر کسی این فشار ذهنی و این پیشرفت حلزون‌وار را تاب می‌آورد. بیشتر افراد می‌خواهند در کمترین زمان ممکن نثر خوبی پیدا کنند و به نویسنده‌ی توانایی تبدیل شوند، غافل از این‌که شتاب‌زدگی با ذات نوشتن سازگار نیست.

در این دو سال و نیمی که می‌نویسم، شاید حتا یک روز هم بی‌نوشتن سر نکرده باشم. بعضی روزها بیشتر نوشتم و بعضی روزها کمتر، اما دست‌کم با نوشتن یک جمله این جریان را ادامه دادم. بخشی از این استمرار برمی‌گردد به علاقه‌ی زیادم به نوشتن. هیچ کاری را به‌اندازه‌ی نوشتن دوست ندارم، پس هر طور شده برایش وقت می‌گذارم و انجامش می‌دهم. سخت است، اما لذت آن بیشتر است. از علاقه که بگذریم، انضباط هم نقش مهمی در حفظ تداوم دارد. انضباط یعنی خودمان را موظف کنیم که بدون توجه به حال و حوصله‌مان، کاری را به طور منظم انجام دهیم. می‌پندارم قسمتی از این انضباط به‌خاطر تحصیل در دانشکده‌ی پزشکی است. جایی که فقط از شما کار می‌خواهند و هیچ چیز دیگری برایشان مهم نیست.

برای این‌که بتوانید تداوم خود را در مسیر نوشتن حفظ کنید، چند پیشنهاد برایتان دارم:

از کم شروع کنید تا نوشتن به عادت روزانه‌تان تبدیل شود. اگر بخواهید از همان ابتدا روزی سه ساعت بنویسید، مطمئن باشید که از نوشتن دست خواهید کشید. اول این‌که به این حجم از نوشتن عادت ندارید، بنابراین خسته و دلزده خواهید شد. شاید یک روز بیمار شوید یا یک کار اداری برایتان پیش بیاید یا ماشینتان خراب شود و یا هر حادثه‌ی غیرمنتظره‌ی دیگری برایتان رخ دهد؛ درنتیجه در برنامه‌ی نوشتنتان وقفه می‌افتد. چند روز که به این منوال بگذرد، همه‌چیز از دست می‌رود. یا باید دوباره شروع کنید و یا نوشتن را رها کنید. پس باید برنامه‌ای انعطاف‌پذیر داشته باشید که در بیشتر روزها قابل اجرا باشد و حجم آن هم خیلی زیاد نباشد که شما را بترساند و از انجامش منصرف کند.

پیشنهاد من استفاده از نردبان نوشتن یا همان تمرین پنج تا پنج دقیقه است. با این تمرین در یکی از لایوهای استاد کلانتری آشنا شدم. برای من که تازه نوشتن را شروع کرده بودم، تمرین آسان و اثربخشی بود. کافی است یک نردبان با پنج پله بکشید و در طی روز پنج بار به سراغ آن بروید و هر مرتبه دست‌کم پنج دقیقه بنویسید. با این روش شما حداقل بیست و پنج دقیقه در روز می‌نویسید. پنج دقیقه زمان زیادی نیست، پس قابل انجام است. قبل از صبحانه، در تاکسی، در صف اتوبوس، زمان انتظار برای دم کشیدن برنج، در مطب پزشک، زمانی که در کافه منتظر دوستتان هستید، قبل از خواب و ... فقط پنج دقیقه بنویسید. نردبان نوشتن به شما کمک می‌کند نوشتن را به عادت روزانه‌تان تبدیل کنید. کم‌کم انگیزه‌ی بیشتری خواهید یافت و هر بار بیشتر خواهید نوشت.

کلمه‌ی سالتان را در ارتباط با نوشتن یا تداوم انتخاب کنید. ایده‌ی کلمه‌ی سال از کتاب «کلمه‌ای که زندگی‌تان را تغییر می‌دهد» گرفته شده است. در این کتاب بیان می‌شود به‌جای این‌که فهرستی از اهداف بنویسید، فقط یک کلمه انتخاب کنید. این کلمه به‌عنوان نماینده‌ی مهم‌ترین اهداف شما در طول سال عمل می‌کند. این کلمه باید برای شما آن‌قدر جذابیت داشته باشد که هر بار که آن را می‌بینید، اهداف و اولویت‌هایتان را برای شما تداعی کند. انتخاب یک کلمه راز تغییر اساسی در زندگی است. این کار ساده باعث محدود کردن تمرکز می‌شود. مگر نمی‌خواهید بنویسید؟ پس کلمه‌ی سال شما می‌تواند نوشتن یا تداوم باشد. کلمه‌ی انتخابی‌تان را بنویسید و روی کمد، آینه یا دفتر کارتان بچسبانید. حتا می‌توانید آن را به‌عنوان پس‌زمینه‌ی موبایلتان قرار دهید تا مدام چشمتان به آن بیفتد.

سال اولی که با ایده‌ی کلمه‌ی سال آشنا شدم، واژه‌ی تداوم را به‌عنوان کلمه‌ی سال برگزیدم. مدام درباره‌ی آن گزین‌گویه می‌نوشتم و در اینستاگرام هم‌رسانی می‌کردم. این کلمه همیشه جلوی چشمم بود و به من استمرار در نوشتن را یادآوری می‌کرد. با انتخاب این واژه انگیزه‌ام برای نوشتن بیشتر شد و باعث شد هر روز بیشتر بنویسم.

برای آشنایی بیشتر با کلمه‌ی سال، روی لینک‌های زیر کلیک کنید:

🔗کلمه‌ای که زندگی‌تان را تغییر می‌دهد

🔗کلمه‌ی سال

منتشر کنید. بعضی از نوقلمان می‌پندارند باید نوشته‌هایشان به درجه‌ای از پختگی برسد و سپس انتشار را بیاغازند، اما این تصور اشتباه است. شما در وهله‌ی اول منتشر می‌کنید تا در نوشتن نظم پیدا کنید و هدفتان جذب مخاطب نیست. بگذارید خیالتان راحت کنم، در ماه‌ها و سال‌های ابتدایی کارتان مخاطبی نخواهید داشت، پس نگران انتشار و بازخورد دیگران نباشید. فقط بکوشید هر روز مطلبی در فضای اینترنت منتشر کنید تا این امر منجر به تداوم در نوشتن شود. شاید هر روز نتوانید یادداشت یا مقاله‌ی کاملی بنویسید، در آغاز انتشار یک جمله هم کافی است.

وقتی فقط در خلوت خود می‌نویسید، شاید به خیلی از مسائل دقت نکنید؛ نکته‌های ویرایشی ممکن است از دستتان در برود، شاید برایتان مهم نباشد که املای صحیح کلمات را بنویسید و همه‌ی این‌ها موجب می‌شود نثر شلخته و نازیبایی داشته باشید. اما وقتی منتشر می‌کنید تلاش خواهید کرد که نثر پاکیزه و درستی مقابل دیدگان مخاطب قرار دهید، پس با انتشار از این جنبه هم به بهتر نوشتن خود کمک می‌کنید.

۲. سنجیده تمرین کنید

حتماً افرادی را دیده‌اید که سال‌هاست می‌نویسند، اما کماکان به بدی روز اول. نویسندگانی را می‌شناسم که اتفاقاً بسیار پرکار هستند، روزی چند یادداشت، مقاله یا دلنوشته در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند، اما حتا یکی از این نوشته‌ها به دل نمی‌نشیند. درست است که زیاد نوشتن شرط اصلی برای نویسنده شدن است، ولی شرط کافی نیست. اگر ندانید چگونه تمرین کنید و خودتان را به چالش بکشید، تا آخر عمر درجا خواهید زد و به جایی نخواهید رسید. دلنوشته و انشاهای مدرسه را همه می‌توانند بنویسند و زیاده‌روی در این نوع نوشتن از شما نویسنده نخواهد ساخت.

پس هر تمرینی برای نویسنده مفید نخواهد بود. تمرین مؤثر تمرینی است که دم‌به‌دم سخت‌تر شود و ذهن شما را به چالش بکشد. ممکن است شما در نوشتن یادداشت تا حدی خوب عمل کنید، اما اگر به مرور تمریناتتان را سخت‌تر نکنید، پیشرفتی در کارتان ایجاد نخواهد شد. برای این‌که بتوانید سنجیده تمرین کنید و کیفیت نوشته‌هایتان را بالا ببرید، نکات زیر را در نظر داشته باشید:

دایره‌ی واژگانتان را گسترش دهید. نویسنده برای این‌که بتواند خوب بنویسد، باید کلمات زیادی در ذهن خود داشته باشد. در اختیار داشتن واژگان بیشتر باعث می‌شود بهتر بتوانید منظور خود را بیان کنید و زیباتر و روان‌تر بنویسید. برای پر و پیمان کردن اندوخته‌ی کلماتتان می‌توانید از راهکارهای زیر بهره ببرید.

بادقت مطالعه کنید.کتاب‌ها گنجینه‌ی کلمات هستند. وقتی کتابی را در دست می‌گیرید، سرسری از روی کلمه‌ها رد نشوید. دقت کنید که نویسنده یک واژه‌ی خاص را در چه معنی و در چه بافتی به کار برده. اگر معنی کلمه‌ای را نمی‌دانید، حتماً در یک فرهنگ لغت معتبر جست‌وجو کنید و مفهوم آن را به خاطر بسپارید.

تمرین کلمه‌برداری انجام دهید. متنی را که برایتان جالب است بردارید و حین خواندن واژه‌ها و ترکیباتی را که برایتان جدید یا جذاب است، بنویسید. سپس بکوشید با این کلمه‌ها متنی بنویسید. اگر نوشته‌تان بی‌معنی یا بی‌سر و ته از آب دربیاید هم مهم نیست. هدف از این تمرین به خاطر سپاری کلمات و حک شدن مفهوم آن‌ها در ذهن شماست.

کتاب‌های متنوع بخوانید. هیچ‌وقت خودتان را محدود به خواندن نوع خاصی از کتاب‌ها نکنید. اگر فقط کتاب‌های آموزشی بخوانید، با بسیاری از کلمات اصلاً برخورد نمی‌کنید. واژه‌هایی هستند که فقط در کتاب‌های شعر یا قطعه‌های ادبی به کار می‌روند. باید متنوع مطالعه کنید تا با تمام انواع کلمات آشنایی پیدا کنید. همچنین خواندن کتاب‌هایی در سبک‌های مختلف به شما کمک می‌کند تا بفهمید هر واژه‌ای در چه نوع متنی به کار می‌رود و کاربرد هر کلمه در هر متنی چگونه است.

در دوره‌های آموزشی شرکت کنید. بسیاری از افرادی که به نوشتن روی می‌آورند، نسبت به دوره‌های آموزشی بدبین هستند. به باور آن‌ها همه‌چیز را می‌‌توان از کتاب‌ها آموخت و حضور در دوره‌های آموزشی را اتلاف وقت می‌دانند. اما شرکت در کلاس‌های آموزشی خوب می‌تواند برای نویسنده فایده‌های زیادی داشته باشد. کتاب‌ها می‌توانند به شما تکنیک‌های زیادی را بیاموزند، اما شما نمی‌دانید در حال حاضر چه روش و تمرینی برایتان مناسب است.

جست‌وجو بین کتاب‌ها نیاز به انرژی و وقت زیادی دارد، اما یک مدرس خوب چکیده‌ی مفید کتاب‌ها را در اختیارتان می‌گذارد و تمرین‌هایی مناسب با سطحتان به شما ارائه می‌کند. اگر با یک مدرس خوب همراه شوید، دسترسی به تمرین سنجیده برایتان راحت‌تر خواهد بود، بازخورد دریافت می‌کنید و روند پیشرفتتان سریع‌تر می‌شود. من دوره‌های استاد کلانتری و مدرسه‌ی نویسندگی را به تمام کسانی که در مسیر نوشتن هستند، پیشنهاد می‌کنم.

۳. متنوع بنویسید

بعضی از نوقلمان تصور می‌کنند که فقط باید سبکی خاص را انتخاب کنند و صرفاً در آن قالب بنویسند، اما این تصور اشتباه است. فرض کنیم شما داستان‌نویسی را دوست دارید و می‌خواهید در این زمینه‌ی خاص پیشرفت کنید. خیلی هم عالی است، اما اگر فقط داستان‌نویسی را در برنامه‌ی خود داشته باشید، به‌زودی حوصله‌تان سر می‌رود و خسته می‌شوید. لازم است برنامه‌ی متنوعی داشته باشید و لابه‌لای داستان‌هایی که می‌نویسید، زمانی را هم به نوشتن مقاله، شعر، گزین‌گویه و یادداشت‌های آموزشی اختصاص دهید. این تنوع از خستگی ذهنی شما جلوگیری می‌کند.

شاید هیچ‌کدام از این نوشته‌ها را منتشر نکنید، اما متنوع‌بودن برنامه‌ی نوشتاری شما را خلاق‌تر می‌کند. نوشتن در قالبی که برایتان سخت‌تر است، همان چیزی است که باعث پیشرفت شما می‌شود. وقتی در سبک‌های مختلف می‌نویسید، می‌توانید ارتباطات جالبی بین پدیده‌های به‌ظاهر بی‌ربط پیدا کنید، این همان خلاقیت است. شما می‌توانید قالب‌های متفاوت را در هم بیامیزید و متن زنده‌تری بنویسید. فرض کنیم شما می‌خواهید مقاله بنویسید، اگر بتوانید سک روایت داستانی را در متن خود بگنجانید، آیا متنتان برای مخاطب جذاب‌تر نخواهد شد؟

ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از شاعران یا داستان‌نویس‌ها مقاله‌نویس‌های خیلی خوبی هم بوده‌اند. متنوع نوشتن یکی از رمزهای اصلی خوب‌تر نوشتن است. به بیان دیگر، این کار دید بهتر و گسترده‌تری به شما می‌بخشد، درنتیجه زیباتر قلم می‌زنید. هیچ‌وقت خودتان را محدود به یک سبک خاص نکنید. می‌توانید ۸۰ درصد برنامه‌تان را به قالب موردعلاقه‌تان اختصاص دهید و ۲۰ درصد باقیمانده را به سایر سبک‌ها.

۴. رونویسی کنید

حتماً مشق نوشتن‌های دوران دبستان را به خاطر می‌آورید. شاید آن زمان تصور می‌کردید که رونویسی کاربیهوده و بی‌فایده‌ای است، اما برای ما که می‌نویسیم، رونویسی یکی از بهترین روش‌ها برای آموختن نثر خوب است. وقتی از روی متنی می‌نویسید، قدرت تمرکزتان افزایش می‌یابد و مطالب را بهتر به ذهن می‌سپارید. رونویسی به‌صورت عملی و کاربردی شما را با متن‌های خوب آشنا می‌کند و رمز و راز خوب نوشتن را به شما می‌آموزد.

وقتی از روی یک متن زیبا رونویسی می ‌کنید روی شیوه‌ی نوشتن شما تأثیر می‌گذارد و شما هم زیباتر می‌نویسید. منظور این نیست که عیناً و به‌تقلید از نویسنده بنویسید، فقط در حال‌وهوای آن نوشته قرار می‌گیرید. برای انجام این تمرین کافی است کتاب یا متن مورد علاقه‌تان را بردارید و از روی آن بنویسید.

به این نکته توجه داشته باشید که رونویسی را با متن‌هایی که به آن‌ها علاقه‌مندید شروع کنید تا این کار برایتان لذت‌بخش باشد. می‌توانید از روی داستان کوتاه، شعر، نثر ادبی، جملات قصار و کتاب‌های آموزشی رونویسی کنید. بهتر است کم‌کم این کار را انجام دهید. مثلاً با روزی چند جمله یا پاراگراف شروع کنید و به‌تدریج حجم رونویسی‌تان را زیاد کنید.

۵. دستور زبان و نکات ویرایشی را بیاموزید

دوستی بود که می‌گفت: «ویرایش کار ویراستاره. به منِ نویسنده ربطی نداره که بخوام یادش بگیرم.» اما اتفاقاً یکی از مهم‌ترین کارهای یک نویسنده آموختن زبان و ویرایش است. اگر بخواهید متن‌های خوب بنویسید، چاره‌ای جز یاد گرفتن ساختار جمله، املای کلمات، معانی واژه‌ها و نحوه‌ی قرارگیری نشانه‌های ویرایشی ندارید. این‌ها جعبه‌ابزار نویسنده هستند. باید از این ابزار به‌خوبی استفاده کنید تا بتوانید به نحو احسن، منظور خود را به مخاطب برسانید.

نویسنده‌ی امروز نویسنده‌ای است که بیشتر از هر جایی در فضای اینترنت می‌نویسد. شما که نمی‌توانید برای نوشتن هر مطلبی ویراستار استخدام کنید. علاوه‌براین ویراستار ممکن است منظور شما را به‌خوبی دریافت نکند یا زبان نوشته‌ی شما را به‌کلی تغییر دهد. اگر خودتان بتوانید پاکیزه و ویراسته بنویسید، نتیجه بهتر خواهد بود.

برای آموختن نکات ویرایشی می‌توانید با این مقاله شروع کنید:

🔗آموزش ویراستاری و ویرایش

اگر هم دوست دارید ویرایش را به‌صورت حرفه‌ای بیاموزید، شرکت در دوره‌ی زیر را پیشنهاد می‌کنم:

🔗 دوره‌ی ویرایش مؤسسه‌ی متنوک

سخن پایانی

در این مقاله، پنج راهکار مهم برای بهتر نوشتن و پیشرفت در نویسندگی را با هم بررسی کردیم. این پنج راهکار عبارتند از : داشتن تداوم، سنجیده تمرین کردن، متنوع نوشتن، رونویسی و آموختن ویرایش. اگر شما هم تجربه‌ای در این زمینه دارید یا راهکار دیگری می‌شناسید، حتماً در قسمت دیدگاه‌ها برایم بنویسید.